روانخوانی قرآن کریم قسمت ۴

تشدید

تشدید

اگر حرفی پشت سر‌هم تکرار شود (اوّلی ساکن و دوّمی متحرّک) تلفّظ آن مشکل خواهد بود، زیرا می‌بایست زبان دوبار به مخرج یک حرف برخورد کند، مانند: رَبْ ، بَ ـ اِلْـ ، لا برای رفع این مشکل اوّلی را در دوّمی ادغام می‌کنند، در نتیجه زبان یک بار ولی محکم و با شدّت به محل تلفّظ آن حرف برخورد و جدا می‌شود، ( در هنگام برخورد با حالت سکون و در هنگام جدا شدن با همان حرکتی که آن حرف دارا می‌باشد). برای نشان دادن حرف مشدّد از دو علامت استفاده می‌شود: 1 ـ شین غیر آخری که دنباله و نقطه آن حذف شده باشد « ـّ ». مبتکر این شکل، خلیل بن احمد فراهیدی است، این علامت از شین غیر آخر ابتدای کلمه « شِذَّ » گرفته شده است و بر شدید و محکم ادا شدن حرف در هنگام تلفّظ دلالت می‌کند، نقطه‌ها و دنبالة آن حذف و دندانة آن باقی مانده است، «شّـ شد». این علامت « ّ »‌ همیشه بالای حرف قرار می‌گیرد و یکی از حرکات سه گانه نیز ضمیمه آن می‌شود. این علامت در مشرق زمین از قدیم مورد استفاده قرار می‌گرفته است. از این رو آن را به علمای مشرق زمین نسبت می‌دهند. 2 ـ شکل حرف دال « د »‌. برای نشان دادن حرف مشدّد، علمای مدینه و اندُلس از این شکل استفاده می‌کردند، در بارة علّت انتخاب آن گفته‌اند که کلمة « شِدَّ » ‌از سه حرف تشکیل شده است. ( یک شین و دو دال ) . اگر از حرف شین برای معرّفی حرف مشدّد استفاده کنیم، یک سوّم کلمه را آودره‌ایم ولی اگر از حرف دال کمک بگیریم دو سوّم کلمه را آورده‌ایم و دلالت دو سوّم کلمه بر همة کلمه رساتر از یک سوّم کلمه می‌باشد. این علامت، در مغرب زمین مورد استفاده قرار می‌گرفته، از این رو آن را به علمای مغرب زمین نسبت می‌دهند و امروزه کسی در نگارش از آن استفاده نمی‌کند. از این علامت، در گذشته به روش‌های مختلفی استفاده می‌کرده‌اند. بعضی از علمای رسم و ضبط قرآن، به متابعت از علامت گذاری اوّلیّه قرآن که حرکات را با نقطة قرمز رنگ مشخّص می‌کردند (نقطه فتحه، بالا، نقطة کسره، زیر و نقطة ضمّه در جلو حرف ) در صورت مفتوح بودن حرف مشدّد، دال را بالای حرف، در صورت مکسور بودن در زیر حرف و در صورت مضموم بودن در جلو حرف قرار می‌دادند. بعضی دیگر ( همانند شکل قبلی ) همیشه آن را بالای حرف مشدّد قرار می‌دادند و یکی از حرکات سه‌گانه را نیز ضمیمه آن می‌کردند. و گروه دیگر با تغییر در شیوة نگارش شکل دال، حرکات آن را نیز می‌فهماندند، برای حرف مشدّد مفتوح، دو سر دال را به طرف بالا و در بالای آن حرف قرار می‌دادند. « ‌7 »، در صورت مکسور بودن، دو سر دال رابه طرف پایین و در زیر حرف « 8 »‌ و در صورت مضموم بودن، دو سر دال را به طرف پایین و در بالای حرف « 8 » قرار می‌دادند. امروزه در قرآن‌ها فقط از شکل اوّل «ـّ »‌ استفاده می‌شود. اسم این علامت « ـّ »‌، « تشدید »‌ و به حرفی که دارای این علامت باشد، « مشدّد » می‌گویند.