تجوید قرآن کریم قسمت ۲

صفات حروف

صفت در اصطلاح تجویدى عبارت است از: «کیفیت ایجاد و خروج حرف از مخرج آن». حروف در هنگام تلفظ حالات گوناگونى مانند سختى، نرمى، درشتى، نازکى و ... پیدا مى‏کنند که به «صفات حروف» معروفند. کاربردى‏ترین صفات شامل: اِستِعلاء، اِستِفال، قَلقَله و لِین مى‏باشد.

اِستِعلاء

«استعلاء» در علم تجوید عبارت است از: «بالا آمدن ریشه زبان به طرف کام بالا هنگام تلفظ حرف».

در اثر این صفت، صداى حرف «درشت و پر حجم» مى‏شود که به این حالت «تفخیم» مى‏گویند. حروف مُستَعلِیه عبارتند از: «ص، ض، ط، ظ، غ، خ و ق» مانند: وَالعَصْر، وَ لاَ الضَّالِّین، اَلظَّالِمِین، غَیر، خَالِدِین، قالَ.

استفال

«استفال» ضد استعلاء و به معناى «پایین آمدن ریشه زبان و دورشدن آن از کام بالا» مى‏باشد.

در اثر این صفت، حروف «نازک و رقیق» مى‏شوند که به این حالت «ترقیق» گویند. غیر از حروف مستعلیه بقیه حروف داراى صفت «استفال» مى‏باشند، مگر دو حرف «ل» و «ر» که شرایط تفخیم و ترقیق آن دو تفاوت دارد. استفال مانند: کافِرِین، بارِى‏ء، وهَّاب.

قَلقَله

«قلقله» عبارت است از: «رها شدن صداى حرف از مخرجش در حال سکون؛ چه سکون آن اصلى باشد یا عارضى که در نتیجه وقف به وجود مى‏آید». البته این رها شدگى و ظهور صداى حرف، نباید آنچنان باشد که به حدّ حرکت فتحه یا کسره یا ضمه برسد. قلقله مخصوص پنج حرف «ق، ط، ب، ج و د» مى‏باشد که به «قُطبُ جَد» معروفند. مانند: بِالْحَق، أَطْرَاف، إِبْرَاهِیم،أَلاجْدَاث، یَدْخُلُون‏

لِین

«لین» عبارت است از: «نرم ادا شدن حرف» و مخصوص دو حرف «واو ساکنِ ماقبلْ مفتوح» و «یاء ساکنِ ماقبلْ مفتوح» است مانند: خَوْفٍ -إلَیْکَ‏